Buitengesloten

03 mei 2023

Een gedachte over interviewen zoals we die nu en dan met jullie delen: 

Een van de lastige dingen van interviewen is om je tegelijk goed voor te bereiden en vervolgens net te doen alsof je niet veel weet. Ik weet uit ervaring dat m'n extreem goede voorbereiding me wel eens in de weg zat. Dat ik in de valkuil viel om als het slimste meisje in de klas te laten horen dat ik echt wel wist waar dit allemaal over ging. En dan vergat een vráag te stellen en erop te vertrouwen dat er dan meestal een antwoord komt - waar je vervolgens eindeloos op door kan. Hier moest ik aan denken toen ik in een zaal zat bij een publiek gesprek tussen twee schrijvers. Schrijver 1 was de interviewer, schrijver 2 mocht vertellen, gedachten en visies met ons delen. Na een uur voelde ik me eenzaam in die volle zaal - buitengesloten door een geheim genootschap.

De interviewer was zo vol bewondering en kennis dat wij in de zaal vergeten werden. Ik keek om me heen en vroeg me af of niet iedereen dat gevoel had. Maar de meeste mensen leken heel ingespannen te luisteren, waarschijnlijk heel hard bezig te begrijpen waar dit over ging. Of ook lid van het genootschap en heel blij dat ze er juist wel bij hoorden. 

Of-of

17 april 2023

Ik las in een roman een dialoog. De ene vrouw is als migrant uit Iran in Nederland gekomen. Haar buurvrouw, de hoofdpersoon, worstelt met haar eigen problemen. Op een dag verzucht de Iraanse dat ze altijd een buitenstaander is. De hoofdpersoon vraagt haar waar ze zich zo voelde: was dat in Iran of is dat in Nederland? ’Ja’, antwoordt de Iraanse buurvrouw. En daar blijft het bij.

Zo mooi vond ik dat. 
Want dat is wat er gebeurt als je die moeilijk te beantwoorden ’of-of’ vragen krijgt. 
De interviewer denkt de geïnterviewde te helpen met die multiple choice. En legt dan twee mogelijkheden voor die het allebei niet zijn. Of die het allebei wel zijn. Of waarvan het ene het iets meer is dan het andere, maar nooit in de woorden die de geïnterviewde er zelf aan wilde geven.

Dan is ’ja’ een heel wijs antwoord. Heel mooi als literair moment. En een voorbeeld hoe weinig effectief het is als je in een interview de ander aan het praten wil krijgen.

Masterclass

13 maart 2023

Naast de workshops die we geven, voor groepen van maximaal vijf personen, werken wij ook regelmatig met grotere groepen - onze masterclasses. Bij dat woord moeten we altijd denken aan een beroemde musicus die een leerling achter de piano voor een grote groep leerlingen liefdevol zijn grenzen laat kennen (of daarover heen dendert, zie de film Tar, maar dit terzijde, is weer een ander onderwerp). Anyhow, bij ons zijn wij het, Hanneke en Djoeke, die met een rolkoffertje vol apparatuur naar een locatie reizen waar een groep van vijftien tot vijftig collega’s van een organisatie (in de sociale, culturele, justitiële sfeer vooral) in een zaal bijeen is.
 
We geven een algemene inleiding over het vakmatige van interviewen slash goede gesprekstechniek. En dan gooien we er twee in het diepe. Dat doet denken aan de scène die ik ooit beschreven las van een groep pinguïns die op een rots bijeen staat, klaar om met z’n allen de zee in te duiken, maar om er zeker van te zijn dat er geen haaien zijn duwen ze er alvast eentje in - als die niet meteen wordt opgevreten volgt de rest. Dus: wij laten twee collega’s naar voren komen en achter onze microfoons plaatsnemen en we geven ze een onderwerp waarover ze elkaar kort moeten interviewen. Dat is meteen ons lesmateriaal. Wij zijn iedere keer weer verbaasd hoeveel essentiële dingen we meteen kunnen bespreken naar aanleiding van dit ene korte gesprek.
 
Het zijn hele geanimeerde ochtenden, of middagen, waar veel gelachen wordt tussen alle serieuze zaken door. We laten zoveel mogelijk mensen aan bod komen om zelf te interviewen, het zijn heel actieve bijeenkomsten. Leerzaam voor wie meeluistert. En ook bevredigend omdat je nog eens onverwachte dingen hoort van je collega’s.

Laatst hadden we een groep die op allerlei verschillende afdelingen werkte - en tijdens onze class van drie uur leerden collega’s die elkaar niet of nauwelijks kenden elkaar door de interviews ook beter kennen - een bijkomend voordeel.

Hoe beter ze interviewen, hoe meer we te komen in korte tijd. We moedigen de interviewers aan het gesprek zo beeldend mogelijk te maken. Zo zullen we nooit meer vergeten wie er verscholen zat in die serieuze senior collega. Omdat hij zo beeldend vertelde over de eerste keer dat hij als Leidse student buiten Nederland op reis was en hoe de jongeheren allemaal in zwart pak met wit overhemd en das door een bloedheet New York wandelden. Wij waren trots op zijn interviewer die hem met heldere korte vragen op het juiste pad hielp.

Door dat beeld waren we overigens ook weer terug bij de pinguïn. Onze missie voor die dag was voltooid.

De directie op reis

dinsdag 18 oktober 2022

We hadden een druk juridisch weekje. Want niet alleen gingen we bij het OM in Amsterdam op bezoek, we waren ook bij de strafrechters in de stad Groningen. Maar daar gaat het nu even niet over. Laten we het hebben over onze treinreis heen en

weer en wat we daarvan opgestoken hebben. Een lekkere lange reis, en zo spreek je nog eens iemand.

Het begon al in Amsterdam, direct na instappen. Ik liet het woord ’Ajax’ vallen tegenover Hanneke, die immers om de week op de Arena tribune zit met haar seizoenskaart. Ze wordt al gelukkig als ze die groene grasmat ziet, zegt ze, zelfs nu, dus ze is een diehard fan. Maar dan de man die tegenover mij zat! Op weg met een enorme bos bloemen naar zijn zuster die hij al sinds de eerste lockdown niet meer gezien had. Aandeelhouder van Ajax en vanzelfsprekend een groot analist van de huidige niet zo rooskleurige staat van het elftal. Hanneke kwam meteen in de oer interviewhouding die wij onze cursisten ook altijd aanraden: vraag als een nieuwsgierig kind, vraag als iemand die in een net ontvlamde verliefdheid alles wil weten van degene die voor je zit, wees ongelimiteerd nieuwsgierig. Dat is de basishouding en hou tegelijk al die 1000 andere dingen in de gaten die ook komen kijken bij een goed interview en pas die ook toe. Multitasken op hoog niveau. Maarlaat die open nieuwsgierigheid de motor zijn die eerst moet aanslaan.

Zo hadden we een fantastische reis waar we alles te weten zijn gekomen niet alleen van de Ajax-man, maar ook van de aardige vrouw die net aarzelend met pensioen was gegaan en een lat-relatie met haar verse echtgenoot onderhoudt pendelend tussen de hoofdstad en het diepe platteland van Drenthe. En zo hoorden we van onze enthousiaste positieve conducteur dat hij weliswaar nog 10 weken verlof open had staan die hij maar niet kon opnemen vanwege ernstig personeelstekort en een te druk rooster, waarin een maaltijd opgegeten moet worden tussen de trein, een NS-gebouw beklimmen naar de bovenste verdieping waar een magnetron staat, eten opwarmen en opeten en dan weer terug in de trein - en dat binnen 25 minuten!, maar toch heel tevreden over zijn werkgever is omdat hij zo keurig behandeld wordt. Helemaal aan het eind van de dag waren we samen moe met een jonge vrouw die net haar eerste werkweek bij een IT bedrijf had gehad en even helemaal uitgecommuniceerd was (haar werkveld) maar toch weer lekker op haar praatstoel kwam - en daar komt dopamine bij vrij, wist u dat? We doen niets liever dan over onszelf praten. Daarom is het ook zo moeilijk om vragen te stellen die niet over onszelf gaan. Daarover een andere keer.

Een bonte workshop

7 oktober 2022

Wat hebben een talkshow-redacteur, een podcastende ex-kok, een dagvoorzitter in spe, een radiojournalist en een podcastende illustrator gemeen? In elk geval dat ze 1dag van hun leven hebben doorgebracht aan de tafel in mijn huis waar Hanneke en ik een workshop gaven aan dit bonte gezelschap. 

De ex-kok wilde weten hoeveel van zijn eigen ervaringen hij in de gesprekken metandere koks kon stoppen. De talkshow-redacteur vroeg zich af hoe je een gast uit de groef kan krijgen omtelkens hetzelfde verhaal te vertellen.De radiojournalist die ook aan het podcasten was geraakt, wilde weten hoe je niet saaien een beetje onverwacht een gesprek kan beginnen. De illustrator, die al podcastend met collega-illustratoren het vak doorneemt, vroegzich af hoe goed je je eigenlijk moet voorbereiden. Moet je alles weten of er juist onbevangen ingaan?

De dagvoorzitter in spe wist uit haar onderwijservaring hoe makkelijk ze moeilijke leerlingen aan het praten kreeg als je ze vroeg: waar wil jij het zelf nog over hebben? En of dat ook een goede tactiek in het meer professionele gesprek-voeren is.We hadden een geweldige dag. Hoe meer vragen, hoe meer die weer meer vragenoproepen en hoe veel lesstof dat geeft. We zetten iedereen aan het interviewen, zodat ze aan den lijve kunnen ervaren wat goed werkt en waarom. En wij hoorden fantastische eerlijke verhalen over een verborgen knikker in een kast, over koken uit pakjes, over een Volvo met pech en een hartverscheurend liefdesverdriet. 

Meer kunnen we helaas niet zeggen, vanwege de beloofde privacy.